ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ Ε΄2 ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ

ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ

Το έθιμο του χαρταετού και η ιστορία του

     Ένα απ’ τα πιο γνωστά έθιμα που περνάει από γενιά σε γενιά είναι και το πέταγμα του χαρταετού την Καθαρά Δευτέρα.

     Ο χαρταετός είναι μια ελαφριά κατασκευή, που πετά με τη βοήθεια του αέρα. Κρατιέται από αυτόν που τον πετά μέσω ενός λεπτού σχοινιού, που λέγεται καλούμπα. Παλιότερα τα παιδιά κατασκεύαζαν μόνα τους χαρταετούς με απλά υλικά :  χαρτί, καλάμι, σπάγκο, αλευρόκολλα και εφημερίδες. Σήμερα οι χαρταετοί αγοράζονται έτοιμοι.

     Το έθιμο του χαρταετού έχει τις ρίζες του στην Ανατολή και συγκεκριμένα στην Κίνα. Ο πρώτος χαρταετός στον κόσμο κατασκευάστηκε το 1000 π. Χ. από μετάξι και μπαμπού και είχε σχήμα δράκου, ο οποίος είναι το ιερό σύμβολο της Κίνας. Οι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν τον χαρταετό σε μαγικές τελετές και θρησκευτικές εκδηλώσεις. Πίστευαν ότι όσο πιο ψηλά ανέβει , τόσο πιο τυχεροί θα είναι!

    Πολύ αργότερα ο Μάρκο Πόλο, γυρίζοντας απ’ τα ταξίδια του, φέρνει τον χαρταετό στην Ευρώπη την εποχή του Μεσαίωνα. Ακολουθούν τα χρόνια της επιστημονικής χρησιμοποίησης των χαρταετών, ώσπου Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος στην Αμερική εκτέλεσε το διάσημο πείραμά του, διαπιστώνοντας με τεχνητό χαρταετό τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και του κεραυνού.

      Αργότερα ο χαρταετός έφτασε και στην Ελλάδα απ’ τα λιμάνια της Ανατολής (Σμύρνη, Χίο, Κωνσταντινούπολη), τα λιμάνια της Επτανήσου, της  Σύρου, των Πατρών και ακολούθησαν και άλλα αστικά κέντρα.

     Το πέταμα του χαρταετού συμπίπτει με την έναρξη της Σαρακοστής. Λένε πως για εμάς τους χριστιανούς συμβολίζει το ανθρώπινο πνεύμα που είναι πλασμένο, για να πετά στα ουράνια και να έρχεται πιο κοντά στον θεό. Άλλοι πάλι λένε πως υποδηλώνει την ανάσταση, την κάθαρση της ψυχής  μετά από το διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς που προηγείται.

     Το σίγουρο πάντως είναι πως το πέταγμα του χαρταετού ξεσηκώνει κάθε χρόνο μικρούς και μεγάλους και τους παρασύρει σε ένα διαφορετικό παιχνίδι χαράς και συναγωνισμού για το ποιος θα τον πετάξει ψηλότερα!

Καλά κούλουμα και καλή Σαρακοστή σε όλους!

                                                                            Τσούτσης Μαρίνος  (Ε2)

 

 

 

Το έθιμο του χαρταετού μέσα από  λογοτεχνική ματιά!

Ακολουθεί απόσπασμα απ’ το μυθιστόρημα «Στου Χατζηφράγκου» του Κοσμά Πολίτη. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η ζωή σε μια λαϊκή συνοικία της Σμύρνης πριν και μετά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Μέσα απ’ το απόσπασμα ο  συγγραφέας δίνει μια μοναδική περιγραφή της ομορφιάς της Σμύρνης με τα τσερκένια (χαρταετοί) να πετούν στον ουρανό, χρησιμοποιώντας το σμυρνέικο ιδίωμα γλώσσας και πολλές λέξεις τουρκικής προέλευσης.

      « … Είδες ποτέ σου πολιτεία να σηκώνεται ψηλά; Δεμένη από χιλιάδες σπάγκοι ν’ ανεβαίνει στα ουράνια; Ε, λοιπόν, ούτε είδες ούτε θα ματαδείς ένα τέτοιο θάμα. Αρχινούσανε την Καθαρά Δευτέρα-ήτανε αντέντι(συνήθεια, έθιμο)- και συνέχεια την κάθε Κυριακή και σκόλη (αργία) , ώσαμε των Βαγιών. Από του Χατζηφράγκου τ’ αλάνι(ανοιχτός χώρος στην ύπαιθρο) κι από το κάθε δώμα (δωμάτιο σε ταράτσα) κι από τον κάθε ταρλά (χωράφι, αγρός) του κάθε μαχαλά (γειτονιάς) της πολιτείας, αμολάρανε τσερκένια (χαρταετούς) . Πήχτρα ο ουρανός. Τόσο που δε βρίσκανε θέση τα πουλιά…

 

                                Τσούτσης Μαρίνος (Ε2)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Τι είναι η Σαρακοστή;

Η  Σαρακοστή ή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, όπως μαρτυρά και το όνομά της, διαρκεί 40 ημέρες και  είναι η πιο σημαντική περίοδος νηστείας για κάθε χριστιανό. Καθιερώθηκε τον 4⁰ αιώνα. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες, αλλά αργότερα προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα. 

Ο σκοπός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι να προετοιμάσει τους πιστούς, όχι μόνο για να τιμήσουν, αλλά και να εισέλθουν στα Άγια Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού.

Τα τρόφιμα που παραδοσιακά απέχουμε είναι το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Το ξεκίνημα της Σαρακοστής είναι η Καθαρά Δευτέρα με τα κούλουμα(νηστίσιμα φαγητά) και το πέταμα του χαρταετού.

Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας υπάρχει κι ένα έθιμο για τη Σαρακοστή. Συγκεκριμένα, οι νοικοκυρές έφτιαχναν με ζυμάρι μια κούκλα με γυναικεία μορφή και της έβαζαν 7 ποδαράκια.

Έχει επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της περιόδου της Σαρακοστής. Ουσιαστικά έχει τη χρήση αυτοσχέδιου ημερολογίου για την αντίστροφη μέτρηση των εβδομάδων από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Βδομάδα. Στο τέλος κάθε εβδομάδας, κόβουμε ένα πόδι της Κυράς-Σαρακοστής και το τελευταίο πόδι είναι η Μεγάλη Εβδομάδα. Κάθε Σάββατο έκοβαν και ένα πόδι. Δεν είχε στόμα, για να δείξει πως κάνει νηστεία, ενώ τα χέρια της ήταν σταυρωμένα σε στάση προσευχής και ταπείνωσης, στοιχεία της περιόδου που πρέπει να ακολουθεί κάθε χριστιανός όλη τη διάρκεια πριν το Πάσχα.

Ξενόπουλος Κωνσταντίνος (Ε2)

 

 

 

 

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

·        «Οι Μπουμπούνες» (έθιμο της Καστοριάς)

Είναι ένα προχριστιανικό πυρολατρικό έθιμο, στο οποίο οι παριστάμενοι άναβαν φωτιές στις πλατείες την Κυριακή της Αποκριάς. Έπειτα προσπαθούσαν να πηδήξουν πάνω από αναμμένα κάρβουνα, γιατί έτσι πίστευαν ότι θα απαλλαγούν από κάθε κακό. Ορχήστρες με πνευστά και χάλκινα όργανα έπαιζαν τοπικά τραγούδια.

·         «Χάσκαρι» (έθιμο της Καστοριάς)

Στην άκρη ενός ξύλου δένουν μια κλωστή και στην άκρη της κλωστής ένα βρασμένο αυγό. Ο γεροντότερος της οικογένειας περιφέρει το αυγό καθώς αιωρείται στην άκρη της κλωστής στα στόματα των υπολοίπων μελών, οι οποίοι προσπαθούν για τρεις φορές να το «χάψουν». Η προσπάθεια να το αρπάξουν όλοι με το στόμα δημιουργεί εύθυμη ατμόσφαιρα, ενώ η επιτυχία συνοδεύεται με ενθουσιασμό και ευχές για καλή σοδειά όλη την χρονιά.

 

·        «Παλιοπούλες» (Άργος Ορεστικό)

Παρόμοιο έθιμο με το «Χάσκαρι» γίνεται και στο Άργος Ορεστικό(κωμόπολη της Καστοριάς) , αλλά ονομάζεται «παλιοπούλες».

·        «Το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού» (έθιμο του Ρεθύμνου Κρήτης)

 Ένας θησαυρός κρυμμένος μέσα στην πόλη περιμένει τις ομάδες να τον ξεθάψουν. Οι ομάδες μασκαρεμένες θα περάσουν από τη Μεγάλη Πόρτα και θα χορέψουν στους δρόμους της "Μικρής" και της "Μεγάλης" αγοράς, με τους ρυθμούς της φιλαρμονικής. Κρητικές καντάδες με μαντολίνα, λύρες και λαούτα πλημμυρίζουν την πόλη με μουσική. Έπειτα, κατά το έθιμο, οι άντρες πηγαίνουν στα καφενεία και πίνουν τσίπουρα ή τσικουδιές, όπως τις λένε οι Κρητικοί!

Μπέρου Σοφία & Τσάτσαρη Βασιλική(Ε2)

 

 

 

 

ΠΑΤΡΙΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Το πατρινό καρναβάλι αποτελεί τη μεγαλύτερη και παλαιότερη αποκριάτικη εκδήλωση στην Ελλάδα, αλλά και μια απ’ τις μεγαλύτερες στον κόσμο όσον αφορά τη συμμετοχή των καρναβαλιστών και την ιστορία του! Μετρά 190 χρόνια ιστορίας. Το καρναβάλι της Πάτρας δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ένα σύνολο εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν χορούς, παρελάσεις, κυνήγι κρυμμένου θησαυρού, καρναβάλι μικρών κ.α.

Οι εκδηλώσεις αρχίζουν στις 17 Ιανουαρίου και διαρκούν μέχρι την Καθαρά Δευτέρα. Η κορύφωση είναι το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς με τη νυχτερινή ποδαράτη παρέλαση των πληρωμάτων του Σαββάτου, τη φαντασμαγορική μεγάλη παρέλαση αρμάτων και πληρωμάτων της Κυριακής και τέλος το τελετουργικό κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου στον μόλο του Αγίου Νικολάου στο βόρειο λιμάνι της Πάτρας. Χαρακτηριστικές αρχές του είναι ο αυθορμητισμός, ο αυτοσχεδιασμός, η πηγαία έμπνευση και ο εθελοντισμός!

Μπάρλα Μαρίνα (Ε2)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΕΘΙΜΑ ΚΑΘΑΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας γιορτάζεται έντονα σε όλη την Ελλάδα με διάφορα έθιμα. Αποτελεί επίσημη αργία.

Συνηθίζεται πανελλαδικά να τρώγεται λαγάνα (δηλαδή μια πλακωτή ζύμη, ειδικά για αυτή την ημέρα, που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό και σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής). Επίσης καταναλώνονται ταραμάς, χαλβάς, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και φασολάδα χωρίς λάδι.

Κύρια έθιμα της ημέρας σε όλη την Ελλάδα είναι:

Το πέταμα του χαρταετού και το γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν απ’ τη Μ. Ασία οι πρόσφυγες.

Άλλα έθιμα στην Ελλάδα είναι:

·        «Το έθιμο του Αγά» στο Λίθι της Χίου με ρίζες από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας

·        «Το έθιμο  στον Πόρο αλλά και παντού στην Ελλάδα καθαρίσματος των μαγειρικών σκευών» από τα λίπη των κρεάτων που καταναλώθηκαν την περίοδο των Αποκριών

·        «Το έθιμο του Βλάχικου γάμου» στη Θήβα και στο Δαφνί Λακωνίας. Κύρια στοιχεία αυτού του εθίμου είναι: το ομαδικό γλέντι, η πομπή, ο Πυρρίχιος χορός, τα φλάμπουρα με τα γαρυφαλλοστόλιστα πορτοκάλια, οι γκλίτσες τα πειράγματα, οι θεατρίνοι που φορούν μια ιδιόμορφη φορεσιά  (κατσάρια δεμένα στις άσπρες κάλτσες σαν αρχαία σανδάλια, με τα κλαριά κισσού στα κεφάλια τους), τα καμώματά τους και ο χορός του πεθαμένου που συμβολίζει την ανάσταση της φύσης, την νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο.

Πάγκας Γιώργος & Παναγιώτου Αναστασία (Ε2)